Het dode lichaam van de Azerbeidzjaanse anarchist werd in zee gevonden in Istanbul in Turkije op 4 mei 2021.
Sinds 2 mei hoorden vrienden van de Azerbeidzjaanse anarchist Bayram Mammadov niets meer van hem. Na een tijdje werden ze erg bezorgd en gaven ze hem op als vermist bij de Turkse politie. De politie liet hen de foto zien van zijn dode lichaam en vroeg of hij diegene was waarover zij het hadden. Zijn dood was hartverscheurend voor de mensen, niet alleen omdat het tragisch was, maar ook omdat het zo mysterieus was. De politie vertelde zijn vrienden dat “zijn sandaal in het water was gevallen en dat Bayram toen in het water ging om deze terug te halen en ging zwemmen. De kustwacht floot, maar hij kwam niet terug en verdronk”. Dit is erg verdacht, vooral als je in acht neemt dat de politie zei dat hij niet kon zwemmen, wat niet waar is. In het officiële politierapport werd het verhaal later veranderd van “sandaal” naar ” schoen” . Activisten in Azerbeidzjan zijn niet overtuigd door de verklaring en zijn een campagne gestart op sociale media met de hashtag #Bayramaneoldu (wat is er gebeurd met Bayram).
Wie was Bayram?
Sommigen van jullie hebben misschien al van hem gehoord. Op 9 mei 2016 (de vooravond van Heydar Aliyevs verjaardag, die gevierd wordt als “Bloemendag”) plaatste Bayram Mammadov samen met zijn kameraad Giyas Ibrahimov een graffiti op het standbeeld van oud-dictator Heydar Aliyev met de tekst “Gelukkige slavendag” in plaats van “Gelukkige bloemendag” – een woordspeling waarbij het Azerbeidjaanse woord “gül” (=bloem) voor “qul” (= slaaf) vervangen is. Ook plaatsten ze de slogan “Fuck the system!” en tekenden ze het anarchistische symbool, de A met cirkel. Vóór deze actie werd Bloemendag elk jaar gevierd op de verjaardag van oud-dictator Heydar Aliyev, die het land zowel officieel als onoficieel regeerde van 1969 tot aan zijn dood in 2003. Zijn zoon, Ilham Aliyev, heeft sindsdien de macht en is nog steeds de dictator van Azerbeidzjan. De graffiti actie leidde ook het jaar erna tot het afzeggen van Bloemendag en het is nooit meer gevierd. Het leidde er ook toe dat het standbeeld continu bewaakt wordt door politie, wat nu nog steeds aan de hand is. Giyas en Bayram werden later allebei gearresteerd door corrupte Azerbeidzjaanse politie. De politie plaatste 2.9 gram heroïne op Bayram en 1,15 kilo in zijn woning. Hetzelfde werd gedaan bij Giyas (2.6 gram heroïne op hemzelf en 1,01 kilo in zijn woning, ten aanzien van zijn moeder). Ze werden beide aangeklaagd voor drugshandel, wat ze beiden ontkenden.
Hen werd verteld dat ze zouden worden vrijgelaten zonder aanklachten als ze bloemen zouden brengen naar het standbeeld, zouden buigen en zich tegenover het standbeeld zouden verontschuldigen terwijl AzTv (het televisiekanaal van de staat) hen filmde. Dit weigerden ze beiden.
Daarna werden ze allebei bruut gemarteld; geslagen en gedreigd verkracht te worden met een stok, zodat ze de gefabriceerde aanklacht zouden accepteren en ook werden ze gedwongen de binnenplaats van de gevangenis en het toilet schoon te maken zonder hiervoor betaald te krijgen, terwijl de politie foto’s nam. Bayram beschreef dat hij vastgebonden was en gekneveld werd met tape en dat hij opgetild werd en meerdere malen tegen de grond gesmeten werd. Na een aantal keer scheurde de tape waarmee hij vastgebonden was.
Later dat jaar werden ze allebei veroordeeld tot 10 jaar gevangenisstraf op basis van valse beschuldigingen voor drugshandel. Bayram vertelde de rechter tijdens de rechtszaak dat de graffiti op het standbeeld het grootste succes van zijn leven was. Zijn laatste woorden in die rechtszaak waren: “Als het thuisland het Heydar Aliyev fonds is, het Heydar Aliyev vliegveld, een sportcomplex vernoemd naar Heydar Aliyev, het Heydar Aliyev centrum, het Heydar Aliyev museum, eindeloze Heydar Aliyev-straten, ontelbare Heydar Aliyev parken in elke stad en elke regio in Azerbeidzjan, ja, dan ben ik inderdaad mijn thuisland aan het verraden en daar ben ik trots op! Je kunt me ook aanklagen voor landverraad.”
Ze werden allebei erkend als gewetensgevangenen en kregen solidariteit van veel anarchisten wereldwijd, die hun onmiddellijke vrijlating bepleitten. De martelingen in de gevangenis gingen door. Bayram zei dat zijn cel expres heel dichtbij het toilet was geplaatst om hem te doen lijden. In de gevangenis kondigden ze een hongerstaking aan samen met andere politieke gevangenen en activisten, niet voor henzelf maar voor hun medegevangenen en voor hongerstaker Mehman Huseynov, om zijn vrijlating te eisen. Na druk uit het buitenland en druk vanuit activistische organisaties kregen zowel Giyas als Bayram amnestie op 16 maart 2019 samen met andere gevangenen. Enkele ogenblikken vóór zijn vrijlating zei een gevangenisbewaker tegen Bayram dat hij de blinde kitten die hij in de gevangenis geadopteerd had niet mee mocht nemen, waarop Bayram reageerde door te zeggen dat hij niet zou vertrekken. De bewaker had geen andere keus dan hem te laten gaan samen met de kitten, na druk van andere gevangenen.
Bayram zei tegen journalisten in een interview dat hij zijn politieke activisme zal voortzetten.
Op 30 maart 2019, ongeveer twee weken na zijn vrijlating uit de gevangenis, werd Bayram opnieuw gearresteerd op basis van een gefabriceerde aanklacht, “verzet tegen een gerechtelijk politiebevel” en veroordeeld tot 30 dagen administratieve detentie (=gevangenhouding zonder proces en zonder tussenkomst van een rechter).
Nadat hij gearresteerd was, werd hij geslagen, geschopt en moest hij 24 uur lang op de grond liggen met zijn handen in handboeien en met zijn benen vastgebonden. Dit laat zien dat de staat nog steeds vastberaden was om hem het zwijgen op te leggen. Op 2 april, tijdens de terechtzitting in hoger beroep die goedgekeurd was, vertelde Bayram dat hij gemarteld was in de gevangenis en liet hij plekken zien van duidelijk zichtbaar letsel op zijn lichaam, waaronder zijn gezicht. Niet lang na zijn vrijlating ging hij naar Turkije. Zijn vrienden zeggen dat hij leed onder een ernstige depressie sinds zijn vrijlating, wat natuurlijk ook gerelateerd was aan de tijd die hij in de gevangenis meemaakte.
Hij zette zijn activisme nog steeds voort en was ook kritisch over de oorlog die plaatsvond in 2020.
Wat de oorzaak van zijn tragische dood ook moge zijn, we geloven dat de staat er direct of indirect voor verantwoordelijk was. Daarom hebben we op 10 mei 2021, 5 jaar na zijn arrestatie, een spandoek opgehangen tegenover het Turkse consolaat in Amsterdam.
Zijn strijd heeft mensen van over de hele wereld geïnspireerd en zal mensen van over de hele wereld blijven inspireren. Hij bleef sterk na zijn arrestatie en verloochende zijn idealen nooit. En ook na zijn overlijden zal hij een voorbeeld blijven van moed en toewijding. Een lange herinnering aan Bayram Mammadov! Helden leven voor altijd!